İngiltere merkezli JET adlı laboratuvarda yapılan bir deneyde nükleer füzyon kullanılarak rekor seviyede enerji üretildi.
Atomların birleşmesiyle oluşan füzyon, Güneş ve diğer yıldızların da enerji üretmesini sağlayan bir süreç.
Bilim insanları 70 yıldır bu süreci yeryüzünde tekrar ederek temiz ve atmosferi ısıtmayan, yüksek miktarda nükleer enerji üretmeyi hedefliyor.
40 yılı aşkın süredir füzyon araştırmalarının yapıldığı JET laboratuvarında çalışan Avrupalı bilim insanları, “daha önce hiç yapmadığımız şeyleri başardık” dedi.
Füzyonla enerji üretimi ne kadar yakın?
Nükleer füzyon sürecinde küçük atom parçacıkları ısınıp bir araya gelmeye zorlanıyor ve böylece daha ağır bir parçacık oluşuyor ve yararlı enerji açığa çıkıyor.
Bu süreç başarılı bir şekilde ticari düzeye çıkarılırsa hiçbir karbon emisyonu olmadan sonsuz miktarda temiz enerji üretimi sağlanabilir.
Rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarında olduğu gibi hava koşullarına bağlılığı da olmaz.
Ancak uzmanlar bunun pek kolay olmadığını söylüyor.
Manchester Üniversitesi’nde Nükleer Füzyon Araştırma Görevlisi Dr. Aneeqa Khan, ” Dünya’da atomların birleşmesi için Güneş’ten 10 kat daha yüksek sıcaklıklara ihtiyacımız var. Yani uzun bir süre için yaklaşık 100 milyon derece sıcaklık ve yeterli yoğunlukta atomlar gerekiyor” diyor.
JET deneyinde 5 saniye boyunca 69 megajul enerji üretildi. Bu da yalnızca 4-5 banyoyu ısıtmaya yeter. Yani çok az.
Nükleer füzyonun kullanıldığı enerji santralleri henüz uzak bir hayal, ama her deney bizi bir adım daha yaklaştırıyor.
Imperial College London’da Uzay, Plazma ve İklim Araştırma Grubu Başkanı Prof. Stuart Mangles, “JET’in son çalışmasından elde edilen yeni sonuçlar çok heyecan verici” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Bu sonuç uluslararası işbirliğinin gücünü ortaya koyuyor. Avrupa’nın dört bir yanından yüzlerce bilim insanı ve mühendisin çalışmaları olmasaydı bu sonuçlar elde edilemezdi.”
JET nedir?
Joint European Torus (JET) tesisi, 1970’lerin sonlarında İngiltere’nin Oxford kentinde inşa edildi ve geçen yılın sonuna kadar dünyanın en gelişmiş deneysel füzyon reaktörüydü.
Ancak Aralık ayında tüm deneyler durduruldu.
İngiltere merkezli olmasına rağmen JET ağırlıklı olarak Avrupa Birliği (AB) nükleer araştırma programı EURATOM tarafından finanse ediliyor ve İngiltere Atom Enerjisi Kurumu tarafından işletiliyordu.
40 yıl boyunca İngiltere, Avrupa, İsviçre ve Ukrayna’dan bilim insanlarına ev sahipliği yaptı.
Reaktörün sadece 10 yıl çalıştırılması öngörülüyordu ancak bir dizi başarılı deneyden sonra ömrü uzatıldı.
Bugün açıklanan sonuçlar, 1997’deki benzer deneylerden elde edilenden üç kat daha iyi.
EUROfusion Program Yöneticisi Prof. Ambrogio Fasoli, “Başarılı deneyimiz… füzyon enerjinin geliştirilmesine daha fazla güven oluşmasını sağlıyor. Yeni bir rekor kırmanın ötesinde, daha önce hiç yapmadığımız şeyleri başardık ve füzyon fiziğine ilişkin anlayışımızı derinleştirdik” diyor.
Ancak İngiltere’nin Avrupa füzyon araştırmalarında bundan sonraki rolü henüz bilinmiyor.
Brexit’ten sonra İngiltere, Euratom programının dışında kaldı ve geçen yıl hükümet yeniden katılmama kararı aldı.
İngiltere’nin kendi araştırma programları için ayrıca yatırım yapması bekleniyor.
Euratom projesi kapsamında JET’in yerini Fransa’da kurulacak ITER adlı bir tesisin alması bekleniyor.
Tesisin 2016’da yapılması beklenen açılışı ertelendi ve tam ölçekli deneylerin 2035’ten sonra başlaması öngörülüyor.
